- Pracowaliśmy zgodnie z ideą #teatrspołeczny, pilnie słuchając ludzi, szukając serca miasta i pulsu pamięci. Tak oto znaleźliśmy się w... mieście utraconej rzeki. Oprócz uczestników ŚDS Soteria wystąpili mieszkańcy miasta. Wypowiedzi aktorów to autentyczne dialogi mieszkańców pochodzące z niezwykłych wywiadów z nimi - mówią twórcy spektaklu.
Za scenariusz i reżyserię odpowiadała Urszula Roguska, produkcją zajęła się Agnieszka Długołęcka, film zrealizowała Monika Grzybowska Fantomas studio.
Grupa teatralna "Połamani słowem" istnieje od 2013 r. Jej animatorką jest Urszula Roguska, pedagog specjalna i pedagog teatru. Grupa funkcjonuje w Środowiskowym Domu Samopomocy Soteria. Miejsce to i jego idea: (psychiatria środowiskowa) Soteria - specyficzna odmiana społeczności leczniczej, abstrahująca od modelu medycznego, nie definiująca chorych wyłącznie przez stany patologiczne, według twórców działająca na zasadzie fundamentalnej zmiany paradygmatu postrzegania pacjenta. Pierwowzorem Soterii była społeczność zorganizowana w San Jose w Kalifornii (USA) w latach 1971-1983. Nowatorskie podejście twórców polegało na odejściu od tradycyjnego, głównego celu terapii, jakim było przywrócenie jednostce zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie i dostosowanie jej do rzeczywistości osób w pełni zdrowych. W miejsce tego umożliwiano pacjentom przeżywanie swoich konfliktów w obrębie zamkniętej grupy, licząc na samoczynne zaistnienie procesu reintegracyjnego jako następstwa dogłębnego przepracowania kryzysu wewnętrznego. Kryzys traktuje się przy tym kreatywnie, a nie wyłącznie w kategoriach patologicznych, jako niedostosowanie społeczne. Mosher uważał, że epizod chorobowy można zintegrować z osią przebiegu życia, jako incydent, w efekcie czego świat „chory” i „zdrowy” przestaną się ze sobą wykluczać. Takie podejście pozwolić ma pacjentowi odzyskać właściwy stosunek do rzeczywistości. Ewaluacja wykazała, że pacjenci Soterii lepiej integrują się z otoczeniem społecznym, niż pacjenci tradycyjnych metod opieki psychiatrycznej, mimo że ci pierwsi przyjmowali minimalne dawki środków psychofarmakologicznych. M.in. regularnie wykonywali pracę, opuszczali dotychczasowe miejsce zamieszkania i rozpoczynali samodzielne życie. W grupie podopiecznych Soterii niższy był także współczynnik powtórnej hospitalizacji. Na dobre wyniki działalności Soterii wpływ ma organizacja takiej grupy: prostota zasad, jasność, jednoznaczność, spokój i odprężenie, a także unikanie nadmiernej stymulacji, nacisk na właściwą strukturyzację dnia i zbliżenie do życia domowego (nadanie cech wspólnoty rodzinnej zbliża pacjentów do zwykłej codzienności). Zasadniczą regułą jest też maksymalne zindywidualizowanie podejścia do pacjenta i odejście od szufladkowego traktowania schorzeń (zaliczania z góry do określonych diagnoz).
Grupa teatralna "Połamani słowem" tworzy spektakle na wysokim poziomie artystycznym, jest doceniana w społeczności lokalnej, wystawia sztuki w bibliotekach, szkołach i domach kultury oraz na "scenie" Dworca PKP Wyszków, gdzie siedzibę ma Galeria Pekap i Stowarzyszenie Form Artystycznych i Turystycznych Format. W marcu 2020 r. po raz pierwszy grupa tworzy spektakl w oparciu o metodykę teatru społecznego. Rezultatem prac z uczestnikami i mieszkańcami Wyszkowa nad Bugiem jest niesamowita, wzruszająca I bardzo dajaca do myślenia opowieść o Bugu i ludziach, których losy jakoś wiązały sią z ta rzeką na przestrzeni róznych czasów. Możliwość pracy tą metodą i prowadzenie procesu umożliwiło stworzenie projektu społeczno-artystycznego, który FIO uznał za wysoce udany i wart inwestycji. Pomysłodawczyniami projektu były Agnieszka Długołecka - artystka plastyczka oraz Urszula Roguska, które zaprosiły do współpracy psycholożki, etnografki, artystki i artystów różnych specjalności. W ramach projektu uczestnicy ŚDS Soteria brali udział w plenerach malarskich, a także stworzyli spektakl. Tematem spektaklu jest Bug, bo to on okazał się wspólnym mianownikiem przeżyć ludzi I miasta. Jego metamofrozy są rozmaicie przeżywane przez ludzi, natomiast pewne jest to, że wywołuje on wielkie emocje, wzruszenia, tęsknoty ale i gniew, rozczarowanie realiami ekologicznymi lub ich brakiem. Rzeka jest tematem rzeką… płynie niczym nieskończone opowieści…
Teatr Zaangażowany Społecznie to nienależąca do mainstreamu teatralnego, rozwijająca się ostatnio w Polsce i doceniana na świecie forma pracy z grupą wykorzystująca techniki dramowo-teatralne. Projekty Teatru Zaangażowanego Społecznie to działania na wskroś interdyscyplinarne, łączące wiedzę z dziedzin takich jak m.in. psychologia, pedagogika, socjologia, teatrologia. Ich efektem są zwykle poruszające spektakle, najczęściej oparte o realne wydarzenia z życia uczestników lub społeczności, z których się wywodzą, w różny sposób włączające widzów do pracy nad zagadnieniem zarysowanym w przedstawieniu, angażujące i uznające widownię za integralną część spotkania. Współcześnie projekty TZS możemy odnaleźć w różnych miejscach: więzieniach, domach kultury, szkołach, teatrach, zakładach poprawczych czy ośrodkach leczenia uzależnień. Teatr Zaangażowany Społecznie rozumiany jako świadoma i zaplanowana interwencja społeczno-teatralna to:
- narzędzie wywierania wpływu na rzeczywistość społeczną w środowiskach, dla których teatr nie jest czymś naturalnym,
- angażujące działanie, którego uczestnikami - twórcami spektakli i odbiorcami są często tzw. „zwykli ludzie”, osoby nie będące profesjonalnymi aktorami,
- włączanie uczestników i odbiorców w proces tworzenia spektaklu, na różnych etapach pracy:
• przed spektaklem - m.in. w zbieranie historii, prace nad scenariuszem, scenografią,
• w trakcie działań teatralnych - m.in. poprzez granie w spektaklu lub wywieranie wpływu na to co dzieje się na scenie,
• po spektaklu - m.in. poprzez uczestniczenie w dyskusji, warsztatach, dzielenie się refleksją o spektaklu czy poruszanej tematyce,
• spektakle, które są osobistą wypowiedzią uczestników, nie zaś głosem reżysera czy prowadzącego,
• działania często odbywające się nietradycyjne przestrzeniach teatralnych, zarówno do spotkań, w trakcie których powstaje spektakl, jak i do jego prezentacji
W spektaklu kluczowe jest pojęcie czasu. Czas jest bowiem jakością uniwersalną, ogólnoludzką. Rozmowa o nim nie wymaga wiedzy teoretycznej czy pogłębionego zrozumienia: każdy człowiek, każdy z nas ma jakieś doświadczenia i przeżycia związane „z czasem”. W trakcie projektu uczestnicy wspólnie brali udział w kilkumiesięcznym procesie, na który składały się różnego rodzaju warsztaty (integracyjne, dramowe, teatralne, plstyczne, psychoedukacyjne).
- Tworzyliśmy mapy biografii. Chodziło o to, by stworzyć wystawę i spektakl poruszające tematykę losów wpisanych w nurt rzeki i czasu. W procesie teatru społecznego rozumiemy teatr w kategoriach uniwersalnego języka, którym może posługiwać się każdy, niezależnie od wieku, płci, wykształcenia czy talentu. Po pierwsze: uczestnikami (zarówno twórcami spektakli jaki i odbiorcami) teatru zaangażowanego społecznie są w większości przypadków tzw. „zwykli ludzie”, osoby nie będące profesjonalnymi aktorami i nie mające teatralnego przygotowania, wywodzący się z tzw. grup defaworyzowanych czy marginalizowanych (zaburzenia psychiczne, senorzy). Uczestnicy/ odbiorcy angażowani są w działania TZS na różnych etapach pracy zarówno przed spektaklem (m.in. w zbieranie historii, prace nad scenariuszem, robieniem scenografii etc.), w trakcie realizacji działań teatralnych (m.in. grają w spektaklu, a jak są widzami często mają wpływ na to co dzieje się na scenie) bądź/ i po spektaklu (np. uczestniczą w dyskusji, warsztatach, proszeni są o wypowiedź o spektaklu czy tematyce w nim zawartej). Powstające spektakle są osobistą wypowiedzią uczestników, nie zaś głosem reżysera czy prowadzącego. Spektakl tworzony jest w angażującym procesie pracy z grupą, w którym wiedza, umiejętności, doświadczenie i autentyczne przeżycia uczestników stanowią najwyższą wartość. Zasada ta implikuje brak wyjściowego scenariusza spektaklu, który powstaje najczęściej na bazie improwizacji poprzez tzw. kolektywną kreację. Tu za materiał posłużyły wywiady etnograficzne i codzienne rozmowy, a także osobiste kolekcje zdjęć. Wykorzystaliśmy nietradycyjną przestrzeń teatralną, zarówno do prowadzenia zajęć, w trakcie których powstaje spektakl, jak i do jego prezentacji - mówią twórcy.
Tamat spektaklu: Bug - przeżycia, wspomnienia, wzruszenia, anegdoty- wszystko to składa sie na opowieść o… mieście utraconej rzeki.
